Sąd Okręgowy w Łomży

Wyrok Sądu Okręgowego w Łomży z dnia 14 kwietnia 2011 r.

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
z dnia 14 kwietnia 2011 r. Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ł. III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.
(III U 542/10)

1. Umowa o członkostwo w otwartym funduszu emerytalnym powinna mieć formę pisemną. Wynika to chociażby z treści §1 rozporządzenia z dnia 9 czerwca 1998 r. Rady Ministrów (Dz. U Nr 84, poz. 534). Określenie, że umowa powinna być zawarta na odpowiednim formularzu ma charakter porządkujący, nie oznacza to wymogu tak zwanej innej formy szczególnej przewidzianej w art. 73 § 2 k.c. Inna forma szczególna może być zastrzeżona przez ustawę.
2. Nie można mówić, że wymóg stosowania różnych formularzy oznacza wymóg formy szczególnej, jest to wymóg o charakterze porządkowym, czyli innymi słowy: można domagać się złożenia deklaracji odpowiedniej dla danego rodzaju czynności przystąpienia do funduszu, w sytuacji kiedy jest to możliwe.

Przewodniczący: SSO Sławomir Bagiński


Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych III Wydział Pracy i Ubezpieczeń w Ł, po rozpoznaniu w dniu 14 kwietnia 2011 r. na rozprawie sprawy K. przeciwko ZUS z udziałem zainteresowanej E. i z udziałem P.P. Powszechnego Towarzystwa Emerytalnego S.A. w W. zarządzającego P. Otwartym Funduszem Emerytalnym o przekazanie składek do otwartego funduszu emerytalnego na skutek odwołania K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 września 2010 r.
zmienia zaskarżoną decyzję i stwierdza, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest zobowiązany do przekazania składek zmarłego A. do P. Otwartego Funduszu Emerytalnego zarządzanego przez P.P. Powszechne Towarzystwo Emerytalne S.A. w W.



Uzasadnienie

Decyzją z dnia 30 września 2010 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 83 ust. 1 w zw. z art. 111 ust. 8 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 205, poz. 1585 ze zm.) odmówił K. przekazania składek do otwartego funduszu emerytalnego za zmarłego A. z powodu nie nabycia przez niego członkostwa w otwartym funduszu emerytalnym.
W odwołaniu od powyższej decyzji K. wskazała, iż zwracała się do ZUS-u o zwrot składek po zmarłym synu, organ rentowy przyznał się do winy, więc powinien ponieść tego konsekwencje. Winą ZUS-u jest, w jej ocenie, że nie zadbał o fundusz emerytalny jej zmarłego syna w 2006 r., ani w 2008 r. Wnosiła o zasądzenie odsetek karnych od 2006 r. do 2009 r.
W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie. Wskazał, iż A. umowę z OFE „G” zawarł w dniu 6.09.1999 r., jednakże zgodnie z art. 81 ust. 1 pkt 1 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu otwartych funduszy emerytalnych nie uzyskał członkostwa w otwartym funduszu emerytalnym. Rachunek w OFE został zamknięty w dniu 3.03.2005 r. A. nie uzyskał więc członkostwa w OFE z mocy prawa, tym samym nie mógł uzyskać członkostwa i w innym otwartym funduszu emerytalnym w trakcie zmiany funduszu. W obecnym stanie rzeczy brak jest więc według organu rentowego podstaw do przekazania części składek do otwartego funduszu emerytalnego bez ustalenia funduszu, na rzecz którego należy przekazać składki.
W toku postępowania Sąd wezwał do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanej E. oraz P. Otwarty Fundusz Emerytalny zarządzany przez P. P. Powszechne Towarzystwo Emerytalne S.A. w W.
E. nie zajęła stanowiska w sprawie. Natomiast reprezentujący P. OFE – P. P. PTE SA stwierdził, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił przyjęcia zgłoszenia zawarcia powyższej umowy z kodem błędu 224, oznaczającym, iż A. zawarł umowę z P. OFE w trybie zmiany funduszu, nie posiadając uprzedniego członkostwa w innym otwartym funduszu emerytalnym. Nie został więc dokonany odpowiedni wpis w Centralnym Rejestrze Członków OFE, a tym samym nie został spełniony warunek uzyskania członkostwa w otwartym funduszu emerytalnym. Dlatego umowa zawarta między P. OFE i A. nie wywołuje, żadnych skutków prawnych. Zdaniem P.P. PTE SA, skoro ZUS odrzucił zgłoszenie członkostwa, to tym samym A. nie stał się członkiem P. OFE, a więc nie było przeszkód do objęcia go losowaniem, o którym mowa w art. 39 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

A. (ur. 27.11.1975 r.) podlegał ubezpieczeniom społecznym w okresach: od 16.05.2006 r. do 19.06.2007 r., od 1.08.2007 r. do 9.12.2007 r., od 25.09.2008 r. do 9.07.2009 r.
W dniu 6.09.1999 r. zawarł umowę z Otwartym Funduszem Emerytalnym Z.S. (obecnie „G”). Na jego rachunek nie wpłynęły żadne środki i rachunek ten został w dniu 3.03.2005 r. zamknięty przez OFE.
W dniu 19 lutego 2007 r. A. podpisał umowę o członkostwo z P. Otwartym Funduszem Emerytalnym. W umowie tej E. wskazano jako osobę, której w razie śmierci członka funduszu zostaną wypłacone środki zgromadzone na jego rachunku. Dnia 27 lutego 2007 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił przyjęcia zgłoszenia zawarcia powyższej umowy, uznając że A. zawarł umowę z P. OFE w trybie zmiany funduszu, nie posiadając uprzedniego członkostwa w innym otwartym funduszu emerytalnym. W związku z tym nie został dokonany przez ZUS odpowiedni wpis w Centralnym Rejestrze Członków OFE.
W dniu 8 grudnia 2009 r. A. zmarł.
Spadek po A. na podstawie ustawy nabyła matka K. w całości.
W dniu 18 marca 2010 r. K. wystąpiła do ZUS o „wypłacenie jej pieniędzy” zgromadzonych w OFE przez jej zmarłego syna A.
Decyzją z dnia 27 lipca 2010 r. ZUS odmówił zwrotu na rzecz K. składek nie przekazanych do otwartego funduszu emerytalnego za ubezpieczonego A. Na skutek wniesionego od tej decyzji odwołanie przez K. ZUS decyzją z dnia 24 września 2010 r. uchylił decyzję z dnia 27 lipca 2010 r.
Następnie decyzją z dnia 30 września 2010 r., obecnie zaskarżoną, Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił K. przekazania składek do otwartego funduszu emerytalnego za zmarłego A. z powodu nie nabycia przez niego członkostwa w otwartym funduszu emerytalnym.
Powyższe okoliczności Sąd ustalił na podstawie: umowy (k. 15-16), akt ZUS i akt sprawy I Ns (…) Sądu Rejonowego.

Rozważeniu podlega czy umowa pomiędzy A. a P. OFE o członkostwo w funduszu została skutecznie zawarta.
Przesłanki skuteczności umowy należy oceniać w szczególności na podstawie przepisów:
- kodeksu cywilnego,
- ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (t.j. Dz.U.10.34.189), dalej jako „ustawa o funduszach emerytalnych”
oraz przepisów wykonawczych do tej ustawy to jest:
- rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 czerwca 1998 r. w sprawie sposobu i trybu zawarcia umowy, na podstawie której następuje uzyskanie członkostwa w otwartym funduszu emerytalnym, sposobu i terminu składania oświadczenia o małżeńskich stosunkach majątkowych członka otwartego funduszu emerytalnego oraz zawiadamiania otwartego funduszu emerytalnego o każdorazowej zmianie w stosunku do treści takiego oświadczenia, obejmującej środki zgromadzone na rachunku członka (Dz. U Nr 84, poz. 534), dalej jako „rozporządzenie z dnia 9 czerwca 1998 r.”
Stosownie do § 1 ust. 1 i 3 rozporządzenia z dnia 9 czerwca 1998 r. Osoba przystępująca do otwartego funduszu emerytalnego składa funduszowi deklarację przystąpienia do tego funduszu na formularzu umowy udostępnionym przez ten fundusz. Z tym, że otwarty fundusz emerytalny jest obowiązany stosować odrębne, odpowiednio oznaczone formularze dla:
1) osoby, która jest członkiem innego otwartego funduszu emerytalnego,
2) osoby, która nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.
A. wcześniej zawierał umowę o członkostwo z Z. S. OFE. Z tego względu umowę o członkostwo w P. OFE zawarto na formularzu przewidzianym dla osoby uczestniczącej dotychczas w innym otwartym funduszu emerytalnym. Umowa zawarta z nowym funduszem nie mogła jednak wywołać skutku w postaci przeniesienia członkostwa, a tym samym skutku w postaci wypłaty transferowej, z uwagi na to, że rachunek prowadzony Z. S. OFE został zamknięty na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2003 r. o zmianie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 170, poz.1651). Wynikało to z tego, że przed dniem 31.12.2004 r. A. nie podlegał ubezpieczeniu emerytalnemu. Natomiast stosownie do art. 9 ust. 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 2003 r.: Po zamknięciu rachunku członka funduszu, zgodnie z ust. 1, członkowi temu nie przysługują żadne prawa związane z jego członkostwem, a otwarty fundusz emerytalny nie wykonuje żadnych obowiązków związanych z tym członkostwem.
Wynika z tego, że A. winien był zawrzeć umowę na formularzu wskazanym w § 1 ust. 3 pkt 2 rozporządzenia z dnia 9 czerwca 1998 r., tj. osoby, która nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.
Odpowiedzieć należało zatem na pytanie czy zawarcie umowy na nieprzewidzianym do tego formularzu powoduje nieważność umowy. W ocenie Sądu umowa taka jest ważna i w okolicznościach zaistniałych w niniejszej sprawie wywołuje skutki takie jak umowa zawarta na formularzu przewidzianym dla osoby, która nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.
Umowa o członkostwo w funduszu powinna mieć formę pisemną. Wynika to chociażby z treści §1 rozporządzenia z dnia 9 czerwca 1998 r. Określenie, że umowa powinna być zawarta na odpowiednim formularzu ma charakter porządkujący, nie oznacza to wymogu tak zwanej innej formy szczególnej przewidzianej w art. 73§2 k.c. Inna forma szczególna może być zastrzeżona przez ustawę.
Nie można mówić, że wymóg stosowania różnych formularzy oznacza wymóg formy szczególnej, jest to wymóg o charakterze porządkowym, czyli innymi słowy: można domagać się złożenia deklaracji odpowiedniej dla danego rodzaju czynności przystąpienia do funduszu, w sytuacji kiedy jest to możliwe. Skoro bowiem przewidziano odpowiednie formularze, to powinny być one stosowane. Jednakże zasadniczym celem wprowadzenia dwóch rodzajów formularzy jest kwestia uporządkowania przynależności do funduszy. Wobec tego, że można być członkiem tylko jednego z nich, a także to, aby osoba zawierająca umowę mogła łatwo się zorientować, że zmienia fundusz. Można bowiem oczekiwać, jeżeli istnieje taka możliwość, aby przystępujący wyjaśnił wątpliwości co do złożonego oświadczenia woli, przez złożenie go na odpowiednim formularzu. Nie oznacza to jednak nieważności umowy zawartej na nieodpowiednim formularzu, gdyż taki skutek nie wynika z przepisów kodeksu cywilnego o formie czynności prawnych, ani też z przepisów ustawy o funduszach emerytalnych.
Skoro umowa nie jest nieważna, to rozważyć należało czy i jaki skutek wywołuje. Tak jak powiedziano wcześniej, nie może ona doprowadzić do zmiany funduszu, bowiem w chwili zawierania umowy z P. OFE A. nie był członkiem żadnego otwartego funduszu emerytalnego. Czy zatem umowa taka może wywołać skutek w postaci skutecznego nabycia członkostwa w P. OFE ?
W ocenie Sądu, w tym zakresie istotne jest dokonanie wykładni oświadczenia woli złożonego przez strony. Wolą stron było przede wszystkim to, żeby A. był członkiem P. OFE („oświadcza, że deklaruje wolę przystąpienia do P. OFE”). Okoliczność, że strony pozostawały pod wpływem błędu co do tego czy wnioskodawca jest członkiem innego OFE, nie wpływało na treść złożonego oświadczenia woli - nie miało bowiem jakiegokolwiek wpływu na wolę stron. A. chciał być członkiem OFE, a wola ta obejmowała także skutek w postaci rezygnacji z członkostwa w „G” OFE i w konsekwencji ewentualnego „przeniesienia środków” dotychczas tam zgromadzonych. Skoro zatem żadnego przeniesienia nie było, to tym bardziej wolą tą było zawarcie samej umowy (bez ewentualnej rezygnacji z dotychczasowego członkostwa). Inna byłaby sytuacja gdyby A. należał do innego OFE i zawarł umowę na formularzu przewidzianym dla osoby, która nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Wówczas mogłaby powstać wątpliwość, czy brak świadomości co do dotychczasowego członkostwa, nie wpłynął na złożenie oświadczenia woli. W niniejszej sprawie taka sytuacja jednak nie zachodzi. Zgodnie z art. 81 ust. 2 ustawy o funduszach emerytalnych: Otwarty fundusz nie może odmówić zawarcia umowy, o ile osoba występująca z wnioskiem o przyjęcie do funduszu spełnia warunki określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych. A. spełnia wskazane warunki. Skoro zatem Fundusz był zobowiązany zawrzeć umowę, to na jego wolę nie wpływał błąd, co do tego czy A. był już członkiem innego funduszu, czy też nie.
Dodatkowo wskazać też należy na to, że umowa zawarta między A. i P. OFE zawierała dane wymagane w § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 9 czerwca 1998 r. w zw. z art. 89 ust. 2 ustawy o funduszach emerytalnych: imiona i nazwisko, datę urodzenia, numer powszechnego elektronicznego systemu ewidencji ludności PESEL i numer identyfikacji podatkowej NIP, adres miejsca zamieszkania, oświadczenie o zapoznaniu się z prospektem informacyjnym funduszu, imienne wskazanie osoby lub osób fizycznych, którym w razie śmierci osoby przystępującej do otwartego funduszu emerytalnego zostaną wypłacone środki niewykorzystane zgodnie z art. 131 ustawy, oświadczenie że osoba przystępująca do funduszu nie pozostaje w związku małżeńskim, cechy dokumentu potwierdzającego tożsamość osoby składającej deklarację, a także datę i godzinę złożenia deklaracji.
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że A. zawarł skuteczną umowę o członkostwo w P. Otwartym Funduszu Emerytalnym. Wynika z tego z kolei to, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych powinien dokonać stosownego wpisu w Centralnym Rejestrze Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych – stosownie do art. 81 ust. 1 pkt 2 ustawy. Doprowadzi to do stwierdzenia, że od 19.02.2007 r. A. był członkiem Funduszu i wówczas należy przekazać do tego Funduszu składki zgodnie z art. 47 ust. 9 i 111 ust. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Natomiast kwestia ewentualnych odsetek wyłoni się dopiero po przekazaniu składek do OFE. Odsetki oblicza się bowiem do dnia przekazania składki do otwartego funduszu emerytalnego - wynika to z art. 47 ust. 10b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
W tym stanie rzeczy z mocy art. 47714 § 2 k.p.c. orzeczono jak w wyroku.






[ Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B. wyrokiem z dnia 13 września 2011 r., w sprawie III AUa 746/11, na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych od wyroku Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 14 kwietnia 2011 r., sygn. akt III U 542/10, oddalił apelację].

Podmiot udostępniający: Sąd Okręgowy w Łomży
Wytwarzający informację: dnia: 2011-11-24 09:18
Upublicznienie: Janusz Brzóska dnia: 2011-11-24 09:28:09
Ostatnia edycja: Janusz Brzóska dnia: 2013-01-16 08:02:51

Sąd Okręgowy w Łomży
ul. Dworna 16, 18-400 Łomża
tel: 86 216 62 81 do 84
e-mail: sokregowy@lomza.so.gov.pl
NIP: 718-10-22-114

Jak dojechać

Deklaracja dostępności